मोटोपनले सिर्जना गर्ने मुटु
रोगलगायतका स्वास्थ्य समस्या पहिले जस्तो युरोप र अमेरिकाको मात्र होइन; अहिले
त नेपाल, भारत, बंगलादेश जस्ता मुलुकका पनि साझा बनेका छन् ।
झण्डै दुई वर्षअघि राज (नाम परिवर्तन)
सँग भेट भयो । उनलाई भनें, ‘तपाईं भन्दा अघि त तपाईंको पेट हिंड्दो
रहेछ । कम्मर त कमरा भएछ । यो त स्वास्थ्यलाई खतरा हुन्छ है !’ उनले
त्यतिबेला भनेका थिए, ‘अँ मलाई पनि थाहा छ । तौल घटाउन कोशिस गर्दैछु
।’
हालसालै उनीसँग जम्काभेट भयो । उनको
अगाडि आएको ठूलो पेट त खर्लप्पै घटेछ, कम्मर त कमरा (कोठा) बाट पुनः कम्मर नै
भएछ । उनलाई हेर्दा त उनको उमेर नै ५–७ वर्ष कम भए जस्तो लाग्यो । मैले भनें,
‘तपाईंले
त के चमत्कार गर्नुभयो यस्तो, निकै राम्रो स्वास्थ्य भएछ नि ! कतै
गएर पेटको शल्यक्रिया गरेर आउनुभएको त होइन ?’
ठट्टा गरेर सोधेकी थिएँ, राजले
गम्भीर भएर जवाफ दिए— ‘होइन होइन, मैले मेरो पेट
वरिपरिको १५ किलो त योग, हिंडाइ र खानामा कमी गरेर घटाएको हुँ ।
दुब्लोबाट मोटो हुन त सजिलो हँुदोरहेछ तर एकचोटि बोसो लागेपछि त घट्न पो गाह्रो
हुने रहेछ । तर जब मैले अनुभव गरें कि मेरो लुगाहरू त कसिएर लगाउनै नहुने भए,
अलिकता
हिंड्दा स्वाँ–स्वाँ हुन थाल्यो अनि त तौल घटाउने निर्णय गरें
। कस्सिएर लागेपछि सफल पनि भएँ ।’
साथीहरू पनि जम्मा भएर राजको घटेको
पेटको प्रशंसा गर्दैथिए । राज मुसुमुसु हाँसेर प्रशंसा स्वीकार्दै थिए ।
त्यसैगरी पारु श्रेष्ठ (३३ वर्षीया एक
महिला) ले पनि आफ्नो तौल ७५ किलोबाट ६० किलो (१० महिना भित्र) झारेकी थिइन् । उनी
विवाह अघि ५६ किलो थिइन् । अग्ली, पातली पारुको विवाह पछि खानपान र
जीवनशैली बदलियो ।
एउटा बच्चा पाएपछि त झन् चाकु, घिउ,
मासु,
अण्डा
आदिले गर्दा उनको जीउ त फैलिंदै गयो । उनका बुवा ३० वर्ष नपुदै मधुमेहले बितेका
थिए । आमा र बहिनी दुवै मधुमेहको उपचार गरिरहेका छन् । मैले उनलाई भनें, ‘पारुजी
तपाईं त होशियार हुनुपर्छ है ! तपाईंको परिवारमा निकै समस्या छन् । तपाईं यसरी नै
मोटाउनुभयो भने तपाईंलाई पनि ती समस्या आउन सक्छन् । तपाईंको छोरो छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय संस्थामा काम गरिरहनुभएको छ । अगाडि त्यति ठूलो भविष्य छ, स्वास्थ्य
नै नराम्रो भएपछि त जति काम गर्न सक्ने हो, त्यति गर्न
सकिन्न । त्यो बाहेक जति पैसा भए पनि तपाईंले त्यसको प्रयोग आनन्दपूर्वक गर्न
पाउनुहुन्न ।’
मैले उनलाई पटक–पटक शरीरलाई
ध्यान दिन र खाना कम गर्न भनेपछि एकदिन खुशी भएर उनले भनिन्, ‘मलाई
तौल कम गराउने संस्थाले आउनु भनेको छ । उनीहरूले ४० हजार लिएर ग्यारेन्टीका साथ
तौल कम गराउँछन् रे दुई हप्तामा । उनीहरूले खानेकुराको चार्ट पनि दिन्छन् रे !
केही औषधि पनि दिन्छन् रे !’
त्यसरी औषधि प्रयोग गरेर तौल घट्ने भए
त अमेरिकाका त्यतिका मानिसले घटाउँथे होलान् नि ! त्यसरी एकैचोटि तौल घटाउने
क्रियालाई त्याग्नोस् र खानेकुरा कम गर्नोस् । कोदो, फापर, गहुँको
च्याँख्ला आदिको प्रयोग बढी गर्नुस् । चकलेट धेरै नखानोस् र प्रमुख कुरा पानी खाने
र व्यायाम गर्नुस् । त्यो ४० हजार चाहिं राख्नोस् र तपाईंको तौल कम भएपछि कुनै
राम्रो काममा प्रयोग गर्नुस् ।’
त्यसपछि उनले कोदो र फापर किनिन् र
त्यसैलाई आफ्नो दैनिक भोजनको अंग बनाइन् । हरियो तरकारी र टुसा उमारेको तरकारी
अफिसमै लैजान थालिन् । बिहान उठेर व्यायाम गर्न थालिन् । दुई महिनामा उनको तौल ५
किलो कम भयो । उनको अनुहारको छालामा चमक आयो । ६ महिनामा त उनको १० किलो तौल घट्यो
। पारु झण्डै बिहेअघिको जस्ती भइन् ।
‘तपाईंले मेरो ४० हजार त बचाउनुभयो,
साथै
मलाई अत्यन्तै जीवनोपयोगी ज्ञान पनि दिनुभयो’, एकदिन उनले खुशी
हुँदै भनिन् ।
पारु र राजको मोटोपनबाट छुटकारा पाउने
घटना शायद कमै मानिसको कथा होला । धेरैलाई मोटोपनबाट छुटकारा पाउन निकै गाह्रो
हुन्छ । किनभने खाना खाएर, मज्जासँग सुतेर, तेल र मसला
हालेको मासु खाएर तौल जति मज्जासँग बढ्छ त्यति नै मज्जासँग घटाउन गाह्रो हुन्छ ।
मासु र तारेको आलुका स्वाद त जिब्रोमा
यसरी बसेको हुन्छ कि त्यसको अगाडि पछि हुने दुखाइ पनि बिर्सिइन्छ ।
कति जना मानिसहरू यस्तै खाना र बियरबाट
हुने मोटोपनको कारणले हुने उच्च रक्तचापको कारणले ‘पक्षघात’
भएपछि
पनि रक्सी, मासु, तेल हालेको खान छोड्दैनन् र वास्तवमा
विस्तारै आत्महत्या गरिरहेका हुन्छन् । लोग्ने मानिसहरू मात्र होइन, महिलाहरू
पनि मोटोपनले पैदा हुने समस्याले ग्रस्त हुन्छन् तर पनि जिब्रोलाई तह लगाउन
सक्दैनन् ।
५२ वर्षकी शोभा (नाम परिवर्तन) जो एक
पत्रकार पनि हुन्; लाई केही दिनअघि भेट्दा उनको पेट त घ्याम्पो
जस्तै भएको रहेछ । मेरो आँखा पढेर होला उनले भनिन्, ‘हेर न नखाउँ
भन्दाभन्दै कोच्याएका छन् मानिसले, त्यसैले अलि पेट बढेको छ ।’
५ फिटकी शोभा ७५ किलोग्रामकी भइछन् ।
उनलाई देख्दा लाग्यो, कसरी भुईंतिर हेर्छिन् होला ! चार तला माथि भर्याङ
चढ्दा त उनलाई स्वाँ–स्वाँ नै भयो । तर पनि उनले भनिन्, ‘मेरो
त तौल घटाउने कुनै विचार छैन । तिमीले भने जस्तो कोदो, फापर र टुसा
उमारेको दिनदिनै खान गाह्रो हुन्छ मलाई ।’
उनलाई अब खानाको विषयमा कुरा गर्न
छाडिसकेकी छु । किनकि जबसम्म मनैबाट तौल घटाउँछु भनेर लाग्दैन, हाम्रो
भाषण र लेखले केही काम गर्दैन ।
मध्यमवर्गीय परिवारमा मात्र होइन,
गाउँका
मानिसमा पनि विभिन्न किसिमका जंकफुडले मोटोपनको समस्या बढ्न थालेको छ । यसले
मानिसलाई धेरै प्रकारका समस्या देखिन्छ । स्वास्थ्य त चौपट नै हुन्छ । तर पनि
जिब्रोको स्वाद रोक्न किन नसकेको होला ?
नेपाली सरकारी कर्मचारीहरूको बीचमा
गरिएको एक अनुसन्धानका अनुसार ३३ प्रतिशतमा मोटोपन र केहीमा अति मोटोपन देखिन्छ ।
मोटोपनले मुटुको रोग, मधुमेह, मिर्गौलासम्बन्धी
समस्या, ढाड र घुँडा दुख्ने समस्या निम्त्याउँछ । मोटोपनले कतिपय महिलामा
गर्भधारण नै गर्न नसक्ने समस्या पनि देखिन्छ । मोटो मानिसको शल्यक्रिया र त्यसको ‘रिकभरी’
पनि
गाह्रो हुन्छ ।
मोटोपन घटाउन पहिले जीवनपद्धति र
खानामा नै ध्यान दिनुपर्छ । केही औषधिको प्रयोगले हुने मोटोपन पनि हुन्छ तर त्यसको
लागि सम्बन्धित डाक्टरसँग नै सल्लाह लिएर शरीर स्वस्थ राख्न सकिन्छ ।
पहिले पहिले ४०–४५ वर्षपछि हुने
मुटुसम्बन्धी समस्या नेपालमा अहिले ३०–३५ वर्षका मानिसलाई पनि देखिन थालेको छ
। त्यस्तै महिलामा पनि यस्तो समस्या देखिन थालेको छ । यसको कारण खानपान र
जीवनपद्धति नै हो ।
के मोटोपन घटाउने उपाय छैन त ? छ ।
पारुले जस्तै भोजनमा परिवर्तन, व्यायाम र योगाभ्यास गरेर तौल घटाउन
सकिन्छ । हिंडाइ, पर्याप्त पानी पिउने, विभिन्न चिसो
पदार्थ कोक, फ्यान्टाका साथै चाउचाउ, बोसो, घिउ,
चिज
आदि वस्तु आफ्नो दैनिक जीवनबाट सकेसम्म घटाएर हरियो तरकारी, कोदो, फापर,
भटमास
आदिलाई आहारमा राख्नुपर्छ । बालबालिकाको खाजामा चाउचाउ होइन, चिउरा
र रोटी राखिदिनुपर्छ ।
डा. अरुणा उप्रेती
0 Comments